Warunkowe umorzenie postępowania karnego – kiedy się stosuje?

Warunkowe umorzenie postępowania to jedna z możliwości sądu na zakończenie postępowania karnego. Pozwala ona zakończyć sprawę karną bez skazania oskarżonego pomimo uznania, że doszło do popełnienia przestępstwa. Oznacza to, że osoba, która popełniła przestępstwo może uniknąć wpisu do rejestru karnego (KRK) oraz innych negatywnych konsekwencji prawnych. W przypadku warunkowego umorzenia postępowania sąd wydaje wyrok. W wyroku sąd ogranicza się do wskazania sprawcy i stwierdzenia jego winy, jednak nie skazuje go. Wobec oskarżonego nie zostaje wymierzona żadna kara, a postępowanie zostaje umorzone. 

Należy pamiętać, że umorzenie jest warunkowe. W wyroku sąd orzeka okres próby, który wynosi od roku do trzech lat. Okresu próby rozpoczyna się od chwili uprawomocnienia orzeczenia. W okresie próby (jak i przez 6 miesięcy po zakończeniu okresu próby) skazany nie może popełnić tego samego lub podobnego przestępstwa. Inaczej warunkowo umorzone postępowanie może zostać podjęte, a sprawca podlegać karze. Należy pamiętać, że w okresie próby sąd może ustanowić dodatkowe obowiązki dla skazanego (np. dozór kuratora, naprawienie szkody, uczestnictwo w programach resocjalizacyjnych lub terapii).

Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania może zostać złożony przez samego oskarżonego lub jego obrońcę. Inicjatywę do złożenia wniosku ma także prokurator. Należy pamiętać, że w przypadku spełnienia przesłanek ustawowych określonych w art. 66 kodeksu karnego sąd z urzędu może warunkowo umorzyć postępowanie. 

Wniosek o warunkowe umorzenie postępowanie może zostać złożony na każdym etapie postępowania. Możliwe jest złożenie wniosku na etapie postępowania przygotowawczego przed skierowaniem aktu oskarżenia do sądu jak i na etapie postępowania sądowego. Doświadczenie ekspertów z Kancelarii Adwokackiej RITE LEGAL pozwala na zauważenie, że wcześniejsze złożenie wniosku zwiększa szanse na jego pozytywne rozpatrzenie.

Ustawodawca pozostawił dużą swobodę w zakresie formy wniosku. Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania może mieć formę ustną i zostać zgłoszony do protokołu rozprawy jak i pisemną. Należy pamiętać, że forma pisemna umożliwia prezentacje szczegółowej argumentacji, co zwiększa szanse na pozytywne rozpatrzenie wniosku. 

Przesłanki stosowania warunkowego umorzenia postępowania zostały określone w art. 66 kodeksu karnego Dzieli się je na przesłanki subiektywne (dot. oskarżonego) oraz przesłanki obiektywne (dot. popełnionego czynu). Należy wskazać, że sąd jest uprawniony do warunkowego umorzenia postępowania jeżeli:

• wina sprawcy nie jest znacząca;
• społeczna szkodliwość czynu nie jest znacząca;
• okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości;
• sprawca nie był wcześniej karany za przestępstwo umyślne;
• postawa sprawcy, jego właściwości i warunku osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że będzie przestrzegał porządku prawnego.

Ustawodawca ograniczył prawo do warunkowego umorzenia postępowania karnego do przestępstw, które są zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.

Katalog przestępstw, które mogą podlegać warunkowemu umorzeniu postępowania jest szeroki. Jednakże z uwagi na sformułowane powyżej przesłanki wniosek ten dotyczy przede wszystkim drobnych przestępstw, których społeczna szkodliwość jest niska

(np. drobne kradzieże lub wypadek komunikacyjny z lekkim uszczerbkiem na zdrowiu). Kluczową przesłanką jest jednak postawa sprawcy. Sąd uwzględniając wniosek

o warunkowe umorzenie postępowanie musi być przekonany, że oskarżony będzie funkcjonował w środowisku w zgodzie z prawem. Kluczowa jest więc postawa oskarżonego zarówno w toku procesu jak i przed popełnieniem przestępstwa. Sprawca swoim zachowaniem musi dawać rękojmie funkcjonowania zgodnie z prawem. Sąd nie może nabrać przekonania, że sprawca nadal będzie popełniał ten lub podobny czyn zabroniony. Dlatego warunkowe umorzenie postępowania jest możliwe, gdy przestępstwo zostało popełnione pod wpływem impulsu lub z uwagi na nadzwyczajną sytuację życiową sprawcy. Warunkowe umorzenie postępowania najczęściej stosowane jest wobec młodych sprawców, którzy pierwszy raz zasiadają na ławie oskarżonych. 

Przesłanka właściwości i warunków osobistych sprawcy oraz jego postawa jest kluczową do zastosowania warunkowego umorzenia postępowania karnego. Przesłanka ta każdorazowo jest badana przez sąd w oparciu o okoliczności danej sprawy. Przede wszystkim sprawca nie może być wcześniej karany za przestępstwo umyślne. Jednakże oprócz tego aspektu sąd bada również inne czynniki, takie jak:

• stabilność emocjonalna
• dojrzałość
• sytuacja rodzinna, zawodowa
• motywacja do zmiany

W zakresie stabilności emocjonalnej sąd bada czy sprawca jest w stanie radzić sobie ze stresem i trudnymi sytuacjami. Z kolei dojrzałość w literaturze przedmiotu utożsamia się z wolą do powrotu do przestępstwa oraz zrozumieniem swojego czynu. Badanie sytuacji rodzinnej i zawodowej pozwala na ustalenie stabilności oraz ewentualnego wpływu czynników zewnętrznych (np. środowiska) na postawę sprawcy. Ostatecznie sąd na podstawie tych czynników bada motywację sprawcy do zmiany i poprawy swojego postępowania. Oprócz tych czynników sąd bierze pod uwagę podjęcie działań naprawczych (np. uczestnictwo w terapii, przeprosiny pokrzywdzonego lub naprawę szkody). 

Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania może zostać zgłoszony w dowolnej formie. Jednakże forma pisemna umożliwia właściwe i pełne uzasadnienie wniosku. Podstawowymi elementami wniosku jest:

• wskazanie podstawy prawnej wniosku;
• wskazanie okresu próby oraz dodatkowych obowiązków;
• uzasadnienie (spełnienie przesłanek określonych w art. 66 kodeksu karnego);
• dowody.

Praktycznie najważniejszym elementem wniosku o warunkowe umorzenie postępowania jest uzasadnienie. Uzasadnienie powinno klarownie wskazywać, że wszelkie przesłanki do zastosowania warunkowego umorzenia postępowania zostały spełnione. W uzasadnieniu warto podkreślić:

• okoliczności przestępstwa;
• usprawiedliwioną motywację sprawcy;
• działania podjęte przez sprawcę po dokonaniu przestępstwa, które miały na celu minimalizację szkody lub zmniejszenie konfliktu z pokrzywdzonym (np. przeprosiny);
• pozytywne aspekty dotyczące życia oskarżonego.

Do wniosku można dołączyć wszelkie dowody, które potwierdzą zawarte w uzasadnieniu argumenty.

Pomimo dowolności formy złożenia wniosku, jego kluczowym aspektem jest uzasadnienie. To od przedstawionej argumentacji uzależnione jest powodzenie złożonego wniosku. Pozytywne konsekwencje warunkowego umorzenia postępowania są kolosalne, dlatego do złożenia wniosku o warunkowe umorzenie warto podejść profesjonalnie. Eksperci z Kancelarii Adwokackiej RITE LEGAL posiadają wieloletnie doświadczenie w zakresie składania wniosków o warunkowe umorzenie postępowania. Pomoc profesjonalnego pełnomocnika (adwokata) pomaga w prawidłowym sformułowaniu wniosku i uzasadnienia okoliczności faktycznych właściwą wiedzą prawniczą. Należy pamiętać, że każda sprawa charakteryzuje się innymi czynnikami, dlatego wniosek powinien być dostosowany do konkretnych okoliczności. 

Podstawową korzyścią zastosowania warunkowego umorzenia postępowania dla sprawcy jest brak skazania. Oprócz możliwości orzeczenia dodatkowych obowiązków (np. nadzór kuratora) sprawcy nie grożą inne konsekwencje prawne. Minimalizuje to również sankcje społeczne i zawodowe. Sprawca unika także wpisu do kartoteki karnej (Krajowy Rejestr Karny). Warunkowe umorzenie postępowania jest szansą dla sprawcy na naprawienie błędów i zmianę swojego życia bez ponoszenia konsekwencji prawnych swoich dotychczasowych czynów. 

Możliwe jest warunkowe umorzenie postępowania w przypadku popełnienia czynu określonego w art. 178a kodeksu karnego (prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości). Konsekwencje prawne skazania za takie przestępstwo są ogromne. Skazanemu grozi przepadek pojazdu oraz orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdu.

Złożenie wniosku w takich sprawach jest bardzo skomplikowane. Wówczas koniecznym jest zbadanie przyczyn prowadzenia pojazdu pod wypływem alkoholu, wcześniejsze wykroczenia oraz postawa sprawcy po zdarzeniu.

Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania może zostać złożony w każdym czasie, w każdym stadium postępowania. Jednakże wcześniejsze złożenie wniosku pozwala organowi na bardziej szczegółowe zbadanie postawy sprawcy, co zwiększa szanse na pozytywne rozpatrzenie wniosku.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego jest szansą dla osób, które popełniły przestępstwo, na uniknięcie negatywnych konsekwencji prawnych i minimalizację konsekwencji zawodowych i społecznych. Zastosowanie warunkowego umorzenia postępowania jest możliwe po spełnieniu określonych w prawie warunków. Przygotowanie wniosku może byś skomplikowane, dlatego warto skontaktować się z ekspertami z Kancelarii Adwokackiej RITE LEGAL. Oferujemy kompleksowe wsparcie w zakresie spraw karnych, w tym we wnioskach o warunkowe umorzenie postępowania. Umów się na spotkanie już teraz!