Kredyt złotówkowy bez WIBOR-u? To możliwe.

Kurs podwyżek stóp procentowych rozpoczęty przez Radę Polityki Pieniężnej w październiku 2021 roku na razie został wstrzymany. Nie zmienia to jednak sytuacji, w której, w ciągu roku (październik 2021 - październik 2022) oprocentowanie rosło 11 razy, z poziomu 0,1% do 6,75% obecnie.

W korelacji ze stopami procentowymi rosły wskaźniki WIBOR powiązane bezpośrednio z kredytami w polskiej złotówce.

Czym jest WIBOR?

To nic innego jak referencyjna stopa oprocentowania pożyczek na rynku międzybankowym - tzw. Warsaw Interbank Offered Rate. W praktyce oznacza to międzybankową umowę na oprocentowanie pożyczek wzajemnych, między bankami, która jest pośrednio skorelowana z wartością stóp procentowych ustalanych przez RPP, bowiem WIBOR musi zmieścić się w przedziale pomiędzy stopą depozytową, a lombardową.

W grudniu 2022 r. wartość tej pierwszej wynosiła 6,25%, drugiej 7,25%. Jednak problematyczna w tym zakresie jest kwestia dowolności i nietransparentności ustalania wskaźnika przez banki pomiędzy wartościami narzucanymi stopami od RPP.

Problem z WIBOR

WIBOR określa wartość procentową po jakiej banki wzajemnie udzieliłyby sobie finansowania określonego kredytu, zatem jego wartość powinna zależeć od realnie przeprowadzonych na rynku międzybankowym transakcji. Jednak takie transakcje realnie nie zachodzą, a sam wskaźnik jest ustalany na podstawie danych szacunkowych, który niewiele różni się od praktyki na zasadzie: “co by było gdyby”...

Problem kredytu złotówkowego

W przypadku kredytu w polskiej złotówce, oprócz wskaźnika WIBOR niezbywalnym elementem oprocentowania jest również marża banku - czyli jego zarobek na poczet świadczenia usługi finansowej wobec kredytobiorcy. Ponieważ jednak wskaźnik WIBOR i jego odniesienie do realnych transakcji na rynku jest nieweryfikowalne, stwarza on dodatkową możliwość zarobkowania banków na kredytobiorcy, obok samej marży, czyli niejako drugie źródło dochodu banku na jednym kredytobiorcy.

Umowa z klauzulami abuzywnymi

Dodatkowym aspektem podpisywanych umów na kredyt w polskiej złotówce są tzw. klauzule abuzywne, czyli postanowienia umowy, które nie zostały indywidualnie ustalone z klientem i bezpośrednio naruszają jego interesy. W sytuacji kredytu złotówkowego taką klauzulę może stanowić zapis o “zmiennym oprocentowaniu”, zależnym od zmieniającego się i nietransparentnie ustalanego wskaźnika WIBOR. Zapis ten może stanowić podstawę powództwa sądowego w zakresie zakwestionowania nieuczciwych postanowień w umowie kredytu.

Postępowanie sądowe

Na drodze postępowania sądowego kredytobiorca może domagać się stwierdzenia nieważności całej umowy, lub satysfakcji w postaci wyeliminowania klauzul i postanowień nieuczciwych, przy pozostawieniu pozostałych zapisów w mocy.

Jeśli sąd stwierdzi nieważność całej umowy konsekwencją dla obu stron będzie obowiązek wzajemnego rozliczenia się do kwoty zaciągniętego przez kredytobiorcę kapitału. Jeśli jednak postanowieniem sądu będzie usunięcie z umowy samych klauzul abuzywnych, wtedy kredytobiorca może oczekiwać, że jedynym oprocentowaniem kredytu, jakie będzie go obowiązywać zostanie marża banku w wysokości z dnia podpisania przez niego umowy.

Na czas postępowania sądy wydają tzw. postanowienia zabezpieczające, czyli w praktyce zabezpieczają stosunek obu stron procesu na czas jego przeprowadzenia. W ten sposób mogą w czasie procesu zdjąć z barków kredytobiorcy np.: konieczność powiększania kredytu o wartość WIBOR.

W tej sytuacji pamiętać należy, że nie jest to wyrok ostateczny, a jedynie zabezpieczenie strony na czas procesu. Ostateczną decyzję zawsze i niezmiennie stanowić będzie wyrok.

Praktyka prawna postępowania przed sądem

W ostatnim czasie głośno zrobiło się o decyzji z 18 października 2022 r., kiedy to Sąd Okręgowy w Katowicach w odpowiedzi na wniosek o zabezpieczenie roszczenia powództwa o ustalenie stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu mieszkaniowego w złotych, wydał “przełomowe” według wielu postanowienie w sprawie kredytu złotówkowego jednego z wierzycieli.

Na skutek czego rata jego kredytu zmniejszyła się z 6700 zł do 1700 zł.

Dzięki postanowieniu sądu rata kredytu w złotówkach nie będzie - przez okres procesu - powiększona o WIBOR, jednak nie jest to decyzja wiążąca i stała.

Dlaczego? Sąd wydał decyzję, która zabezpieczyła na tym etapie stosunki stron na czas procesu - patrz: omówione powyżej postanowienie zabezpieczające.

Dopiero w dalszej kolejności, w następstwie procesu i wyroku dowiemy się o tym, czy decyzja o usunięciu WIBOR-u z raty pozostanie w mocy.

Co dało podstawę do wydania postanowienia zabezpieczającego?

Już w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE odnajdujemy wskazania obligujące banki do informowania swoich klientów o zmiennym oprocentowaniu rat kredytu opartym o wskaźnik WIBOR.

W spornej kwestii bank powinien był doręczyć klientowi regulamin dotyczący ustalania tego wskaźnika referencyjnego, czego nie zrobił. Wiele do życzenia pozostawiła również kwestia poinformowania konsumenta o ryzyku zmiennej stopy procentowej - patrz: klauzule abuzywne, nieustalone indywidualnie z kredytobiorcą (w/w).

W skrócie: klient banku nie został w odpowiedni sposób poinformowany o ryzyku związanym ze zmienną stopą procentową, która wpływa na wysokość kredytu. Nie dopełniając tego obowiązku, a jednocześnie wymagając od klienta uznania wzrastającej wysokości rat kredytowych na podstawie nieweryfikowalnej realnie-rynkowo kreacji wartości wskaźnika WIBOR, możliwe było zawieszenie oprocentowania opartego o ten wskaźnik na czas postępowania.

Dla kredytobiorcy pozytywne rozpatrzenie wniosku miało skutek natychmiastowy, w związku z tym jego rata zmniejszyła się o kwotę aż 5000 zł. Sąd na czas trwania postanowienia usunął cały zapis WIBOR-owy i zarządził, iż pożyczkobiorca ma w tym okresie spłacać tylko marżę banku.

Zamiast spłacać kredyt z oprocentowaniem na poziomie 15-16%, spłaca ratę kredytu w wysokości marży banku, czyli 2,19%.

Podsumowanie

Praktyka prawna, orzecznictwo TSUE, a także kolejne wytaczane w kraju procesy pokazują, że postępowania sądowe związane z klauzulami o zmiennym oprocentowaniu, abuzywnymi, czy poddającymi w wątpliwość legalność i zasadność nietransparentnego wskaźnika WIBOR zdarzają się coraz częściej i mają duże szanse na usatysfakcjonowanie kredytobiorców. W tym zdjęcie z nich przytłaczającego obecnie ciężaru wysokości spłacanego kredytu.