Rozdzielność majątkowa po ślubie

Zawarcie związku małżeńskiego wiąże się z szeregiem konsekwencji prawnych. Dotyczy to także majątku małżonków. Zasadą jest, że z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność małżeńska. Pomimo zasady istnieje także możliwość ustanowienia rozdzielności majątkowej. Rozdzielność majątkowa pozwala na uregulowanie kwestii finansowych między małżonkami w sposób zindywidualizowany. W niniejszym artykule omówimy szczegółowo instytucję rozdzielności majątkowej, jej rodzaje, skutki oraz procedurę ustanowienia. W artykule poruszymy także kwestię ustanowienia rozdzielności majątkowej w trakcie trwania postępowania rozwodowego.

Rozdzielność majątkowa to jeden z majątkowych ustrojów małżeńskich. Rozdzielność majątkowa może powstać poprzez: 

• zawarcie umowy (tzw. intercyzy),
• orzeczenie sądowe,
• z mocy prawa.

Rozdzielność majątkowa to instytucja prawna, dzięki której każdy z małżonków zachowuje swój majątek osobisty. Wówczas do majątku osobistego każdego z małżonków wchodzą także prawa nabyte w trakcie trwania małżeństwa. W przypadku rozdzielności majątkowej małżonkowie nie posiadają wspólnego majątku. Każdy z nich samodzielnie zarządza swoimi finansami i odpowiada za swoje zobowiązania.

Zasadą jest, że z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami ustawowa wspólność majątkowa. Oznacza to, że określone prawa nabyte w trakcie trwania małżeństwa przez każdego z małżonków wchodzą do ich majątku wspólnego. Stan ustawowej wspólności majątkowej istnieje do chwili zakończenia małżeństwa (np. poprzez rozwód) lub zmiany ustroju umową (np. intercyzą). Od tej zasady przewidziano wyjątek - ustanowienie rozdzielności majątkowej z mocy prawa. Rozdzielność majątkowa powstaje z mocy prawa w przypadku:

• ubezwłasnowolnienia (chociażby częściowego) jednego z małżonków lub
• ogłoszenia upadłości jednego z małżonków,
• ogłoszenie separacji.

Rozdzielność majątkowa z mocy prawa z powodu ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków powstaje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu o ubezwłasnowolnieniu. Rozdzielność majątkowa z mocy prawa ma istotne konsekwencje dla małżonków, w tym dotyczące ich odpowiedzialności za zobowiązania.

W przypadku ubezwłasnowolnienia obowiązkiem małżonka (lub wyznaczonego opiekuna prawnego) jest zarządzanie majątkiem ubezwłasnowolnionego małżonka. Warto zauważyć, że po ustanowieniu rozdzielności majątkowej z mocy prawa małżonkowie powinni podzielić majątek wspólny. Podział powinien dotyczyć majątku zgromadzonego od chwili powstania wspólności majątkowej do chwili ustanowienia rozdzielności majątkowej.

W przypadku uchylenia postanowienia o ubezwłasnowolnieniu, między małżonkami ponownie powstaje ustawowy ustrój majątkowy (wspólność małżeńska). 

Rozdzielność majątkowa z mocy prawa z powodu ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje z dniem ogłoszenia upadłości przez sąd upadłościowy. Rozdzielność majątkowa z mocy prawa ma istotne konsekwencje dla małżonków, w tym dotyczące ich odpowiedzialności za zobowiązania.

W przypadku ogłoszenia upadłości, małżonek, którego upadłość została ogłoszona, traci prawo do zarządzania majątkiem. Jego majątek staje się masą upadłości. Masą upadłości zarządza syndyk, wyznaczony przez sąd. Drugi małżonek, którego upadłość nie została ogłoszona, zachowuje swój majątek osobisty i prawo do jego zarządzania. Po ustanowieniu rozdzielności majątkowej z mocy prawa małżonkowie powinni podzielić majątek wspólny. Małżonek nie upadły powinien współpracować wraz z syndykiem w sprawie podziału majątku wspólnego.

Z chwilą uprawomocnienia się wyroku orzekającego separację między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa z mocy prawa. Oznacza to, że od tego momentu każdy z małżonków zarządza swoim majątkiem osobistym i ponosi odpowiedzialność za swoje zobowiązania.

Prawomocne orzeczenie separacji wywołuje szereg konsekwencji. Po ogłoszeniu separacji:

• majątek nabyty przez każdego małżonka wchodzi w skład jego majątku osobistego,
• każdy z małżonków odpowiada samodzielnie za swoje długi zaciągnięte po orzeczeniu separacji,
• w przypadku śmierci jednego z małżonków w trakcie separacji, drugi małżonek nie dziedziczy w ramach wspólności majątkowej.

Z chwilą zniesienia separacji, między małżonkami automatycznie powraca ustawowy ustrój majątkowy (wspólność majątkowa). Na wspólny wniosek małżonków sąd może pozostawić ustrój rozdzielności majątkowej małżeńskiej pomiędzy małżonkami. Wówczas pomimo zniesienia separacji między małżonkami nadal będzie funkcjonować rozdzielność majątkowa. Pomimo tego, koniecznym będzie podział majątku zgromadzonego od chwili zawarcia małżeństwa do chwili orzeczenia separacji.

Zawarcie umowy notarialnej (intercyzy) jest najprostszym i najszybszym sposobem ustanowieniem rozdzielności majątkowej między małżonkami. Zawarcie umowy jest możliwe wyłącznie w przypadku zgodnej woli małżonków.

Wystąpienie do sądu z pozwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej jest możliwe, jeżeli występują ważne powody, a między małżonkami nie ma wspólnej woli ustanowienia rozdzielności majątkowej. Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera zamkniętego katalogu ważnych powodach. W orzecznictwie i doktrynie wskazuje się, że takimi powodami są:

• trudności w zarządzaniu majątkiem wspólnym (np. brak porozumienia w podejmowaniu decyzji dotyczących majątku, trwonienie majątku przez jednego z małżonków, uniemożliwienie drugiemu majątkowi współzarządzania majątkiem),
• utrata zaufania do drugiego małżonków w kwestiach finansowych (np. ukrywanie dochodów, zaciąganie długów bez wiedzy drugiego małżonków, przemoc finansowa),
• naganne postępowanie małżonka (np. alkoholizm, narkomania, hazard, stosowanie przemocy domowej),
• długotrwała separacja małżonków,
• inne ważne powody (np. choroba jednego z małżonków, długotrwały wyjazd jednego z małżonków za granicę uniemożliwiający współdziałanie w zarządzie majątkiem).

Pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej wnosi się do sądu rodzinnego - sądu rejonowego, właściwego dla miejsca zamieszkania pozwanego małżonka. Opłata sądowa za wniesienie pozwu o ustanowienie rozdzielności majątkowej jest stała i wynosi 200 zł.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej niesie za sobą szereg istotnych skutków, zarówno w sferze finansowej, jak i prawnej. Najważniejsze z nich to:

• brak majątku wspólnego - od chwili ustanowienia rozdzielności majątkowej każdy z małżonków posiada wyłącznie swój majątek osobisty, który samodzielnie zarządza,
• samodzielność finansowa - każdy z małżonków odpowiada za swoje zobowiązania, zaciągnięte po ustanowieniu rozdzielności majątkowej.

Intercyza to umowa majątkowa małżeńska, zawierana w formie aktu notarialnego, które reguluje stosunki majątkowe między małżonkami. Intercyza może dotyczyć zarówno ustanowienia rozdzielności majątkowej jak i innych kwestii - np. podziału majątku wspólnego w przypadku rozwodu.

Intercyza może zostać zawarta zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i w jego trakcie. Umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego, co oznacza, że konieczna jest wizyta u notariusza.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej może być korzystne w wielu sytuacjach. Mowa m.in. o:

• prowadzeniu własnej działalności gospodarczej,
• posiadaniu znacznego majątku osobistego,
• chęć ochrony majątku przed długami drugiego małżonka,
• brak zaufania do drugiego małżonka w kwestiach finansowych,
• planowanie rozwodu lub separacji.

W przypadku rozwodu, ustrój wspólności majątkowej ustaje z mocy prawa. Niezależnie od wszczęcia postępowania rozwodowego możliwe jest wszczęcie postępowania o ustanowienie rozdzielności majątkowej z mocą wsteczną. Przesłanki takiego pozwu zostały omówione powyżej. Warto pamiętać, że po orzeczeniu rozwodu niemożliwe jest wszczęcie postępowania o ustanowienie rozdzielności majątkowej, nawet z mocą wsteczną. Dlatego za każdym razem warto skonsultować swoją sytuację prawną ze specjalistami z Kancelarii Adwokackiej RITE LEGAL.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej wiąże się z określonymi procedurami i kosztami.

W przypadku zawarcia umowy koniecznym jest uiszczenie taksy notarialnego (do kilkuset złotych). Ustanowienie rozdzielności następuje w chwili podpisania aktu notarialnego. Wszelkie formalności załatwiane są podczas jednej wizytu u notariusza.

W przypadku postępowania sądowego koniecznym jest uiszczenie opłaty skarbowej od pozwu (200 zł). Postępowanie sądowe może trwać od kilku miesięcy do kilku lat, w zależności od obciążenia sądu i stopnia skomplikowania sprawy. 

Ustanowienie rozdzielności majątkowej wiąże się z licznymi konsekwencjami prawnymi. Małżonkowie mogą ustanowić rozdzielność majątkową nawet po ślubie. Ustanowienie rozdzielności majątkowej może być także korzystne w wielu sytuacjach, jednakże wymaga dokładnego rozważenia i zrozumienia skutków prawnych i finansowych. W każdym przypadku, warto skonsultować się z naszymi specjalistami. Kancelaria Adwokacka RITE LEGAL oferuje kompleksowe wsparcie w zakresie spraw rodzinnych, w tym w szczególności dotyczących doradztwa w kwestii małżeńskich ustrojów majątkowych i rozdzielności majątkowej. Umów się na spotkanie już teraz!