Intercyza, Rozdzielność Majątkowa i Podział Majątku: Co Warto Wiedzieć?

Rozdzielność majątkowa jest jednym z ustrojów majątkowych małżeńskich, który oznacza, że każdy z małżonków posiada swój odrębny majątek. Tym samym, majątki małżonków nie ulegają połączeniu i każdy z nich zarządza swoim majątkiem samodzielnie. W przypadku rozdzielności majątkowej każdy z małżonków zachowuje swój majątek osobisty, a majątek nabyty w czasie trwania małżeństwa również należy do niego. Co więcej, jeżeli ustrój rozdzielności panował od początku powstania małżeństwa, nie trzeba prowadzić sprawy o podział majątku wspólnego. Majątek wspólny wtedy nie istnieje.

Ustawowa wspólność jest najczęściej spotykanym ustrojem, który powstaje z mocy prawa z chwilą zawarcia małżeństwa, jeśli małżonkowie nie zdecydują się na inny rodzaj tego ustroju i nie zawrą umowy majątkowej małżeńskiej. Ustrój ten powstaje z chwilą zawarcia związku małżeńskiego. Trwa on natomiast - co do zasady - aż do ustania małżeństwa (np. z uwagi na śmierć czy rozwód), chyba, że małżonkowie w trakcie jego trwania zawrą umowę majątkową albo zaistnieją przesłanki do powstania między nimi przymusowego ustroju majątkowego. 

W tym przypadku, wskutek zawarcia związku małżeńskiego powstaje odrębna masa majątkowa (wspólnota majątkowa), w której każdy z małżonków jest uprawniony do całego majątku wspólnego na równi ze współmałżonkiem. W trakcie trwania ustawowej wspólności majątkowej, małżonkowie nie mają określonych udziałów we wspólności - nie mogą rozporządzać ani zobowiązać się do rozporządzenia przyszłym udziałem, który przypadnie im w majątku lub w poszczególnych jego składnikach. Co więcej, małżonkowie są uprawnieni do współposiadania rzeczy wchodzących w skład ich majątku oraz do korzystania z nich w zakresie, jaki da się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka.

Majątek wspólny małżonków, który powstaje przy ustawowej wspólności majątkowej, obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Można zaliczyć do niego w szczególności następujące składniki:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, 
• środki zgromadzone na koncie OIPE oraz na subkoncie OIPE.

Do majątku osobistego każdego z małżonków wchodzą natomiast:

• przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa,
• przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie lub darowiznę, chyba że w akcie darowizny lub testamencie postanowiono inaczej (np. kiedy darczyńca wyraźnie zaznaczył, że przedmiot darowizny ma stanowić własność małżonków wspólnie),
• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie (np. służebność, prawo do alimentów),
• przedmioty majątkowe nabyte za środki ze swojego majątku osobistego,
• przedmioty użytku osobistego (np. ubrania, biżuteria),
• prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom (np. prawa majątkowe wynikające z umowy spółki cywilnej oraz z osobowych spółek handlowych).

Umowę o rozdzielności majątkowej można zawrzeć zarówno przed zawarciem małżeństwa (wówczas nazywana jest intercyzą), jak i w trakcie jego trwania. Umowa taka powinna być sporządzona w formie aktu notarialnego, a zatem należy umówić się wraz z małżonkiem na wizytę u notariusza i tam podpisać stosowną umowę. 

Intercyza pozwala zabezpieczyć majątek przed ewentualnymi roszczeniami wierzycieli drugiego małżonka. Dlatego umowę taką warto zawrzeć m.in., gdy jeden z małżonków prowadzi własną działalność gospodarczą, jest przedsiębiorcą czy wykonuje tzw. wolny zawód (np. adwokat, radca prawny, lekarz). Co więcej, w przypadku ewentualnego rozwodu, podział majątku przebiega sprawniej, gdy istnieje rozdzielność majątkowa. Natomiast, gdy między małżonkami nigdy nie było wspólności majątkowej, w ogóle nie trzeba dokonywać podziału majątku, który to proces jest z reguły długotrwały i kosztowny, a niejednokrotnie powoduje u małżonków wiele nerwów i stresu.

Jak zostało wskazane wyżej, rozdzielność majątkowa może powstać m.in. poprzez zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej. Nie jest to natomiast jedyny sposób. Rozdzielność majątkowa może powstać również:

• z mocy ustawy - w niektórych przypadkach prawo przewiduje powstanie rozdzielności majątkowej, np. gdy jeden z małżonków został ubezwłasnowolniony bądź orzeczono między małżonkami separację,
• na mocy orzeczenia sądu – to tzw. przymusowa rozdzielność, którą sąd może orzec na wniosek jednego z małżonków, np. gdy drugi małżonek prowadzi rażąco niegospodarny sposób życia, ale także na wniosek wierzyciela jednego z małżonków.

Rozdzielność majątkowa nie wpływa na prawo do dziedziczenia. Małżonkowie zachowują swoje prawa do dziedziczenia po sobie i innych członkach rodziny, niezależnie od tego, czy mają ustrój wspólności majątkowej czy rozdzielności majątkowej. Kwestia dziedziczenia jest bowiem związana z samą instytucją małżeństwa, a nie panującego w nim ustroju majątkowego.

Koszt ustanowienia między małżonkami rozdzielności majątkowej będzie różny, zależnie od tego z jakim sposobem jej ustanowienia będziemy mieli do czynienia. W przypadku ustanowienia rozdzielności umową u notariusza, koszt ten zależeć będzie przede wszystkim od aktualnych stawek obowiązujących za czynności notarialne oraz złożoności i stopnia skomplikowania tejże umowy. Aktualnie koszt tej czynności notarialnej to koszt maks. 400 zł + VAT w wysokości 23%. 

Natomiast w przypadku sądowego ustanowienia rozdzielności majątkowej, wniosek inicjujący to postępowanie podlega opłacie w kwocie 200 zł. Jeżeli strony reprezentować będzie profesjonalny pełnomocnik (adwokat, radca prawny), dojdą do tego tzw. koszty zastępstwa procesowego za sprawę oraz koszt w wysokości 17 zł (opłata skarbowa od pełnomocnictwa).

Rozdzielność majątkowa jest istotnym narzędziem prawnym, które pozwala małżonkom na zabezpieczenie swoich interesów majątkowych. Decyzja o zawarciu intercyzy powinna być podjęta świadomie, po dokładnym zapoznaniu się z jej konsekwencjami. Niewątpliwie rozwiązanie to ma wiele zalet, jednakże – w porównaniu ze wspólnością majątkową – można wskazać na kilka jego wad, które również warto poznać przed podjęciem decyzji o podpisaniu umowy o rozdzielności majątkowej.

Kancelaria Adwokacka RITE LEGAL oferuje kompleksowe wsparcie w zakresie spraw rodzinnych, w tym w szczególności dotyczących doradztwa w kwestii małżeńskich ustrojów majątkowych. Umów się na spotkanie już teraz!