Przełom w stosowaniu wskaźnika WIBOR w umowach kredytowych

WIBOR to skrót od Warsaw Interbank Offered Rate, czyli Warszawska Międzybankowa Stopa Procentowa. Najprościej mówiąc, jest to średnia wysokość oprocentowania pożyczek na polskim rynku międzybankowym. Związana jest ze wzajemnymi pożyczkami udzielanych między bankami w Polsce.

Wskaźnik WIBOR umieszczany jest w umowach kredytowych. Ma on bezpośredni wpływ na wysokość comiesięcznych rat spłacanych przez kredytobiorców. Dzieje się tak, gdyż WIBOR ma duży wpływ na oprocentowanie kredytu.

W większości kredytów złotowych o zmiennym oprocentowaniu, oprocentowanie kredytu składa się z dwóch głównych części:

• marży banku – jest to stała część oprocentowania, która stanowi zysk banku za udzielenie kredytu. Jej wysokość jest ustalana w umowie i zazwyczaj nie zmienia się przez okres kredytowania.

wskaźnika WIBOR – jest to zmienna część oprocentowania, która jest aktualizowana w interwałach czasowych (np. co 3 miesiące, co 6 miesięcy – w zależności od tego, jaki WIBOR jest zapisany w umowie (np. WIBOR 3M lub WIBOR 6M). To właśnie zmiany WIBOR-u powodują, że rata kredytu może rosnąć lub maleć.

WIBOR nie jest ustalany przez jeden bank ani przez żadną instytucję w sposób arbitralny. Jest on wyliczany jako średnia arytmetyczna stawek procentowych, po jakich bank w Polsce są gotowe pożyczyć sobie nawzajem pieniądze. Proces ten odbywa się w określonych godzinach każdego dnia roboczego. Banki składają deklaracje (oferty) dotyczące stawek, po których chciałyby pożyczać i pożyczyć pieniądze. Następnie administrator wskaźnika – Giełda Papierów Wartościowych – odrzuca skrajne wartości i oblicza średnią z pozostałych ofert. Ta średnia staje się wskaźnikiem WIBOR dla danego terminu.

Jeśli w umowie kredytowej jest zapisane, że oprocentowanie jest równe np. „WIBOR 3M + 2 % marży”, to co trzy miesiące (w przypadku WIBOR 3M) bank sprawdza aktualną wartość WIBOR 3M. Jeżeli WIBOR wzrośnie, oprocentowanie kredytobiorcy również wzrośnie (o te samą wartość), co spowoduje wzrost raty kredytu. Jeżeli WIBOR spadnie, rata kredytu również się obniży.

Kredytobiorcy coraz częściej zadają pytanie o ważność umów kredytowych opartych o wskaźnik WIBOR. Odpowiedź na to pytanie nie jest oczywista. Co do zasady, umowa kredytowa jest czynnością prawną dwustronną, która dla swojej ważności musi spełniać określone warunki przewidziane w Kodeksie cywilnym. Oznacza to, że strony muszą złożyć zgodne oświadczenia woli, posiadać zdolność do czynności prawnych, a treść umowy nie może być sprzeczna z ustawą, zasadami współżycia społecznego ani zmierzać do obejścia prawa.

Argumenty za ustaleniem nieważności umów opartych o WIBOR koncentrują się na braku precyzyjnego określenia mechanizmu ustalania tego wskaźnika o treści umowy. Podnosi się również kwestię naruszenia dobrych obyczajów poprzez jednostronne i niekontrolowane kształtowanie wysokości oprocentowania przez banki.

Należy jednak podkreślić, że samo oparcie umowy kredytowej na wskaźniku WIBOR nie przesądza automatycznie o jej nieważności. Sądy, rozpatrując indywidualne sprawy, analizują konkretne postanowienia umowne, okoliczności zawarcia umowy oraz zachowanie obu stron. Kluczowe znaczenie ma transparentność umowy oraz zakres i sposób przekazanych kredytobiorcy informacji przed zawarciem umowy.

Jeżeli umowa kredytowa nie zawierała jasnych i zrozumiałych informacji o mechanizmie ustalania wskaźnika WIBOR, jego potencjalnej zmienności oraz wpływie na wysokość rat kredytu, a bank nie dopełnił obowiązku informacyjnego w sposób należyty, może to stanowić podstawę do kwestionowania ważności niektórych postanowień umownych, a w skrajnych przypadkach nawet całej umowy.

Umowy oparte o wskaźnik WIBOR zawierają klauzule abuzywne. Klauzula abuzywna to postanowienie umowy, które nie zostało uzgodnione indywidualnie z konsumentem. W konsekwencji postanowienie takie nie wiąże konsumenta, jeżeli kształtuje jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Definicję legalną klauzuli abuzywnej stanowi art. 385¹ § 1 Kodeksu cywilnego. Klauzula abuzywna nie dotyczy postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznacznych. Przepis art. 3853 Kodeksu cywilnego zawiera otwarty katalog postanowień, które są postanowieniami niedozwolonymi (klauzulami abuzywnymi). Jest to jedynie poglądowa lista. Postanowienie umowne może zostać uznane za niedozwolone w świetle konkretnych okoliczności.

Klauzule niedozwolone, które często występują w umowach kredytowych to:

• postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości się zapoznać przed zawarciem umowy;
• postanowienia, które przewidują uprawnienie banku do określania lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarci umowy bez przyznania konsumentowi prawa do odstąpienia od umowy.

W kontekście WIBOR, za klauzule abuzywne mogą zostać uznane te postanowienia umowy, które:

• nie były indywidualnie negocjowane – standardowe klauzule dotyczące WIBOR, które bank narzucił kredytobiorcy bez możliwości ich zmiany;
• kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami – brak transparentności mechanizmu ustalania WIBOR-u, niejasne zasady jest zmiany, brak wpływu kredytobiorcy na jego wysokość, dowolność banków w kształtowaniu wskaźnika WIBOR;
• rażąco naruszają interesy konsumenta – nagłe i znaczące wzrosty rat kredytu wynikające ze wzrostu WIBOR-u, bez możliwości przewidzenia i oszacowania ryzyka.

W przestrzeni publicznej dużo miejsca poświęca się obowiązkowi informacyjnemu. Banki jako podmioty prowadzące profesjonalną działalność mają obowiązek przekazania kredytobiorcom kompletu informacji o produkcie, w tym ryzyku finansowym. Informacja powinna zawierać w szczególności informacje o wpływie poszczególnych czynników na wysokość raty kredytu. Informacje powinny być zrozumiałe dla kredytobiorcy.

Praktyka banków ogranicza się najczęściej do uzyskania podpisu pod oświadczeniem o zapoznaniu się z ryzykiem kredytu. Informacja przekazywana przez banki jest techniczna i niezrozumiała dla kredytobiorców.

Kwestia nieprzekazania kredytobiorcom wyczerpujących informacji o wskaźniku WIBOR przed zawarciem umowy jest szczególnie istotna w zakresie kwestionowania ważności umowy lub jej części. Banki miały obowiązek rzetelnie poinformować klientów o charakterze tego wskaźnika, sposobie jego ustalania, czynnikach wpływających na jego wysokość oraz potencjalnych ryzykach związanych z jego zmiennością. Zaniechanie tego obowiązku może stanowić podstawę do uznania, że kredytobiorca nie miał pełnej świadomości konsekwencji ekonomicznych wynikających z umowy.

Jeżeli sąd uzna, że klauzule dotyczące WIBOR w danej umowie mają charakter abuzywny, nie będą one wiązały konsumenta. W praktyce może to oznaczać, że oprocentowanie kredytu zostanie ustalone bez uwzględnienia WIBOR-u, na przykład na podstawie marży banku, co znacząco obniży wysokość rat.

Pojęcie „anulowania WIBOR-u” z umowy kredytu nie jest precyzyjnym terminem prawnym. Oznacza on usunięcie wskaźnika WIBOR z umowy kredytowej poprzez zastosowanie marży banku lub unieważnienie umowy.

Anulowanie WIBOR-u z umowy kredytowej jest możliwe, gdy sąd uzna, że klauzule dotyczące wskaźnika WIBOR są abuzywne. Wówczas postanowienia umowy odnoszące się do wskaźnika WIBOR nie będą wiązały konsumenta. Sąd może zdecydować o:

• wyłączeniu klauzuli WIBOR z umowy – wówczas oprocentowanie będzie oparte wyłącznie na marży banku;
• unieważnieniu całej umowy kredytowej – jeżeli klauzula WIBOR jest tak istotnym elementem umowy, że bez niej nie mogłaby ona dalej istnieć, sąd może orzec o jej nieważności.

Należy podkreślić, że w przypadku wyłączenia klauzuli WIBOR z umowy kredytobiorcy dalej wykonują umowę, lecz z pominięciem WIBOR-u. Wówczas oprocentowanie kredytu jest ustalane np. wyłącznie na podstawie marży banku. Takie rozwiązanie znacząco obniża wysokość comiesięcznych rat kapitałowo-odsetkowych i stanowi odciążenie budżetu kredytobiorcy.

Z kolei unieważnienie umowy wiąże się z koniecznością rozliczenia się stron z tytułu dotychczas spełnionych świadczeń. Kredytobiorcy przysługuje wówczas roszczenie o zapłatę spłaconych rat kapitałowo-odsetkowych. Z kolei bank ma roszczenie o zwrot udostępnionego kapitału kredytu. Dochodzenie unieważnienia całej umowy kredytowej nie zawsze się opłaca. Dlatego warto przed skierowaniem roszczeń do banku przeanalizować szczegółowo umowę oraz sporządzić kalkulację opłacalności roszczenia. Eksperci z Kancelarii RITE LEGAL mają wieloletnie doświadczenie w przeprowadzeniu stosownych analiz. Pomoc naszych specjalistów może okazać się kluczowa w anulowaniu WIBOR-u z umowy kredytu.

Inną potencjalną ścieżką anulowania WIBOR-u jest powołanie się na błędy w oświadczeniu woli przy zawarciu umowy. Wówczas kredytobiorca musi wykazać, że zawierając umowę kredytową opartą o wskaźnik WIBOR działał pod wpływem błędu co do istotnych okoliczności. Sytuacja ta występuje, gdy kredytobiorca nie został prawidłowo poinformowany o charakterze i ryzykach związanych ze wskaźnikiem WIBOR. Takie uchybienie może stanowić podstawę do uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli, a w konsekwencji – do unieważnienia umowy.

Należy jednak podkreślić, że każda sprawa kredytowa jest rozpatrywana indywidualnie, a ostateczna decyzja sądu zależy od zgromadzonego materiału dowodowego i przedstawionej argumentacji.

Inną możliwością rozliczenia kredytu opartego o wskaźnik WIBOR jest zawarcie ugody z bankiem. W obliczu rosnącej liczby pozwów i niekorzystnych dla banków orzeczeń sądowych, niektóre instytucje finansowe mogą być skłonne do negocjacji z kredytobiorcami i zaproponowania zmiany warunków umowy, w tym rezygnacji z WIBOR-u na rzecz innego wskaźnika lub stałej stopy procentowej.

Należy jednak pamiętać, że banki dopiero przekonują się o zasadności zawierania ugód z konsumentami w sprawach frankowych. Przez wiele lat banki podejmowany nieskuteczną obronę swoich racji. Ugoda przez wiele lat oznaczała dla banku kapitulację.

Z kolei tzw. sprawy wiborowe są swoistym novum. Eksperci z Kancelarii Adwokackiej RITE LEGAL zakładają, że banki podejmą rękawicę i będą bronić swoich racji przed sądem. Stan ten może się utrzymywać w szczególności do wydania pierwszych orzeczeń przez TSUE. Zawieranie ugód na warunkach korzystnych dla konsumentów będzie opcją za kilka lat. Obecnie kredytobiorcy, którzy chcą uwolnić się od stale rosnących rat kredytów muszą skierować swoje roszczenia do sądu.

Kwestia zgodności wskaźnika WIBOR z prawem jest złożona i budzi wiele kontrowersji. Sam fakt istnienia i stosowania WIBOR-u nie oznacza automatycznie, że jest on niezgodny z prawem. Wskaźnik ten był przez lata powszechnie akceptowany i stosowany na polskim rynku finansowym.

Jednakże, w ostatnich latach pojawiły się poważne wątpliwości co do metodologii jego ustalania, transparentności oraz potencjalnych manipulacji. Zarzuty kredytobiorców i ekspertów koncentrują się między innymi na:

• braku realnych transakcji na rynku międzybankowym – wskaźnik WIBOR jest ustalany na podstawie deklaracji banków o stawkach, po jakich byłyby gotowe pożyczać sobie pieniądze. Krytycy argumentują, że te deklaracje często nie odzwierciedlają realnych transakcji, co może prowadzić do sztucznego zawyżania wskaźnika;
• potencjalny konflikt interesów banków – banki, które uczestniczą w ustalaniu WIBOR-u są jednocześnie stronami umów kredytowych opartych na tym wskaźniku. Istnieje zatem potencjalne ryzyko manipulowania stawkami w celu osiągnięcia własnych korzyści kosztem konsumentów;
• niedostateczny nadzór i regulacje – system ustalania WIBOR-u był przez długi czas przedmiotem ograniczonego nadzoru ze strony organów państwowych. Obecnie WIBOR jest kontrolowany przez organy państwa, lecz banki mają dużą swobodę w jego ustalaniu.

Samo stosowanie WIBOR-u nie jest per se niezgodne z prawem, jednakże konkretne postanowienia umowne odwołujące się do tego wskaźnika mogą być uznane za abuzywne, zwłaszcza jeśli bank nie dopełnił obowiązku informacyjnego wobec kredytobiorcy lub jeśli mechanizm ustalania WIBOR-u w danej umowie był niejasny i nieprzejrzysty.

Kancelaria Adwokacka RITE LEGAL oferuje kompleksowe wsparcie prawne w sprawach wiborowych. Wieloletnie doświadczenie naszych ekspertów w sporach z bankami zapewni Ci skuteczną ochronę. Stawiamy na profesjonalizm, zaufanie i transparentność.

Zasady współpracy z Kancelarią Adwokacką RITE LEGAL:

• Indywidualna analiza umowy

Współpraca z naszymi ekspertami rozpoczyna się od zgromadzenia oraz szczegółowej analizy umowy. Każda sprawa jest dla nas unikalna. Poszczególne postanowienia umowy mogą przesądzić o skuteczności dochodzenia roszczenia od banku. Dlatego nasz zespół dokładnie przeanalizuje umowę kredytu, warunki jej zawarcia.

• Kalkulacja roszczeń

Kluczowym elementem współpracy jest także przedstawienie kalkulacji roszczeń. Nasi analitycy sprawdzą historię dokonanych spłat rat kapitałowo-odsetkowych oraz ocenią potencjał dochodzenia roszczeń. Eksperci z Kancelarii Adwokackiej RITE LEGAL ocenią zasadność usuwania wskaźnika WIBOR z umowy jak i zasadność unieważnienia całej umowy

• Dopasowanie strategii do potrzeb konsumenta

Na podstawie dokonanych analiz wraz z konsumentem wybieramy strategię postępowania dostosowaną do jego potrzeb. Omawiamy poszczególne etapy procesu, tak by nic Cię nie zaskoczyło.

• Reprezentacja w postępowaniu przedsądowym

Eksperci z Kancelarii Adwokackiej RITE LEGAL zapewniają profesjonalną reprezentację w toku postępowania przedsądowego. Przygotowujemy wezwanie do zapłaty oraz kolejne pisma w sporze z bankiem.

• Reprezentacja w postępowaniu sądowym

Adwokaci z Kancelarii RITE LEGAL zapewniają profesjonalną reprezentację na każdym etapie postępowania sądowego. Dbamy o Twoje interesy i skutecznie argumentujemy Twoje stanowisko. Zdajemy sobie sprawę, że sprawy sądowe mogą być stresujące. Nasze doświadczenie i profesjonalizm pomoże w opanowaniu emocji na sali sądowej oraz wypunktowaniu Twoich racji.

• Stały kontakt

Wierzymy, że profesjonalna obsługa to bieżące informowanie Klienta o postępach w sprawie. Nasi eksperci na bieżąco informują o postępach w sprawie. Zapewniamy stały kontakt i odpowiadamy na wszelkie wątpliwości. W sporze z bankiem masz czuć się komfortowo i bezpiecznie. Stały kontakt i nasza dostępność z pewnością pozytywnie wpłyną na Twój komfort w trakcie postępowania.

Kwestia wskaźnika WIBOR w umowach kredytowych jest dynamiczna i wciąż ewoluuje na gruncie orzecznictwa sądowego. Kredytobiorcy coraz skuteczniej kwestionują umowy oparte na tym wskaźniku, powołując się na klauzule abuzywne i brak rzetelnej informacji ze strony banków.

Możliwość "anulowania" lub "usunięcia" WIBOR-u z umowy kredytowej istnieje, przede wszystkim poprzez wykazanie przed sądem, że klauzule dotyczące tego wskaźnika są niedozwolone. W takim przypadku sąd może wyłączyć te klauzule z umowy lub, w skrajnych przypadkach, unieważnić całą umowę.

Ocena zgodności WIBOR-u z prawem jest złożona. Choć sam wskaźnik nie jest z założenia nielegalny, to sposób jego stosowania w konkretnych umowach, brak transparentności oraz potencjalne naruszenie dobrych obyczajów mogą prowadzić do negatywnych konsekwencji prawnych dla banków.

W obliczu przedstawionych wyzwań pomoc Kancelarii Adwokackiej RITE LEGAL odgrywa kluczową rolę w skutecznym dochodzeniu praw przez konsumentów. Eksperci z Kancelarii Adwokackiej RITE LEGAL posiadają wieloletnie doświadczenie w dochodzeniu roszczeń z tytułu umów kredytu. Dogłębna analiza umowy kredytowej, zebranie niezbędnej dokumentacji, przedstawienie kalkulacji opłacalności sporu sądowego są kluczowe dla osiągnięcia korzystnego rozstrzygnięcia w sporze z bankiem. Zapewniamy najwyższe standardy w sporze z bankami.

Oferujemy kompleksowe wsparcie w sprawach wiborowych. Zapewniamy profesjonalną obsługę prawną zarówno na etapie przedsądowym jak i sądowym. Prowadzimy także negocjacje z bankami w całym kraju. Umów się na spotkanie już teraz!